Xanana Iha Ha'u Nia Memória

Iha 1999 Hau Hare Xanana Gusmao iha Lospalos

ROBIN

CAILØR MEDIA

Lospalos nakukun hela, dalan laiha kareta ho lian, hau senti katak Lospalos nia sorin se toba hela. Iha dalan lao ba Vila Lospalos ami hamutuk nain sanolu hanesan ne'e, nain hat mak hau se hanoin hetan. Sira mak, Crispino Barros, Vitorino Pires (hau nia tiu), Franselino, Florindo ho hau rasik.

Iha kalan neeba ami lao ho botas militar Indoneziu. Hau nia laran kontenti los maske hau nia ulun sorin hakarak toba tan tanba toba sedauk gostu, sedauk diak. Hosi Pairara, iha ailaran tuan Falintil rona ona informasaun katak Kay Rala Xanana Gusmao atu mai vijita iha Lospalos.

Oras Lospalos lokoraik mak nia foin to'o. 

Tuir informasaun mak ami rona husi ibun ba ibun. Ami lao tuku rua dader, ami lori be, hahan balun. Hau iha sigaru filter slope ida sedauk loke iha hela iha hau nia pasta komado.

Ami to'o iha Lospalos tuku lima dadersan, ba toba iha Sawarika hau hasoru hau nia namorada tempu se iskola mos iha neba. Ami hase malu, hamnasa malu maibe la konsege kaer liman. Ba tempu agora hau dook an hosi feto lai. Problema mak ami iha fita mean (ami nia biru hosi sagrada familia). Ida ne'e mane nebe kaer fita diak liu dook an husi feto, tuir nia instruksaun husi Eli Foho Rai Boot.

Tempu Lokoraik mos mai lalais hanesan basa lima bolu kolega diak. Hau ho kolega balun hamrik iha Toko Satu hein Xanana Gusmao. Iha tempu neeba laiha lian hakilar bolu malu, hau lahatene tanba saida maibe nia "atmosfer" atu hanesan hein mate isin ba hakoi iha santa cruz.

Hau se lembra, hau hamrik iha uma adat iha bundaran Toko Satu ho sigaru filter nia suar. Derepenti hau hare Osme Gonsalves (agora arte moris) lori kilat FNC ho faru clube Juventus liman naruk. Ami koinese malu desde javanes nia tempu. Hau nia matan se hateke ba estarda los, matan hotu tuir hau laiha ida mak kolia barak, hotu hotu hein ho laran nonok hanesan simu estatua Nosasinora.

Motor lima hanesan ne'e mak lao uluk, iha motor premeiru john Branco ema Iralafai ho nia fuk naruk mai hanesan jeto ema tokador muzika rock. Kareta Jeep ida mai ho eskoltu tropa Brazilera ho Australianu. Iha kareta nia leten mane ida ho farda militar Brazil hamrik la hamnasa, la foti liman, nia nonok ho oin laos triste laos kontenti.

Nia mak Kay Rala Xanana Gusmao. Funu nain Falintil foin sama fali rai Lospalos. Kareta ne'e tama kedas ba Igreza Parokea Lospalos. Siguransa la fo ami tama hare. Tanba ne'e ami hein deit ho hamrik iha moru ospital hein Xanana Gusmaos lao ba kampu neebe prepara hein ho tenda nu tahan.

Laiha hakilar "viva…viva" Xanana Gusmao nia vijita halo populasaun Lospalos haluha hakilar viva Xanana Gusmao, viva Falintil. Eskoltu husi Barzil ho Australia metin los hanesan halo lutu ba Xanana Gusmao.

Hau halai lalais ba hamrik iha kampu ho hau nia biru, hau hateke ba kotuk kolega feto eskola bolu hau "Robin diak ka lae" Nia mak Olinda Caminha, agora maun alin Rudi Pires nia kaben.

"Hau diak" hau hatan ho kontenti. Ami koalia oituan tempu eskola, kolega sira nia situasaun antes ukun an.

Iha kalan neeba, hau konsege hasoru hau nia namorada uluk. Hau dehan ba nia,

"Ita hotu halai ba ailaran maibe o nia bonita se lalakon hasehan otonomia".

Nia mamnasa ho kontenti, nia hatan husi nakukun dehan hau nia lia fuan bele halo nia toba la diak.

Momentu neeba, hau hanesan iha dilema boot. Ami tuir lolos la husik malu maibe elisaun iha 99 halo ami tenki fahe malu, subar oinsa bele salva nia an husi milisia. Tanba ne'e nia se iha domin. Kalan ne'e hau fo hau nia biru ba alin ida naran Jakelinu. Hau hateten ba nia katak, labele besik feto ou kaer feto tanba ida ne'e lulik. Nia kpremde saida mak hau dehan. Antaun hau aproveita kalan ne'e dada lia to'o serimonia ne'e hotu.

Iha palku leten Xanana Gusmao sedauk koalia lia fuan ida. Hau hare nia se dadalia ho Renang Selak ho sigaru suar. Hanesan tradisaun Lospalos jovens sira se le peozia, kanta, dansa kultura halo serimonia ne'e laos triste mak barak. Prontu, hau aproveita situasaun ne'e koalia lai ho "mantan doben".