Mauklusion ho Revolusaun Agostu

[analiza revolusaun Mauk Moruk ho situasaun politik Indoneziu tempu pasadu ]

---

Iha nasaun-nasaun balun revolusaun laos moris hanesan bebe iha inan nia kabun laran, to'o nia tempu maka foin moris. Tan Malaka mos

dehan katak "Revolusaun laos ideas nebee furak, laos moris tanba ema ida nia hanoin maibe revolusaun mosu ho mesak hanesan rezultadu iha situasaun barak."

Ho lia fuan iha leten hau hakarak analiza situasaun entre revolusaun Mauk Moruk kontra Xanana Gusmao, revolusaun Tan Malaka hasoru Bung Karno tanba iha buat barak maka atu hanesan. Tan Malaka nebee radikal ho nia hanoin Marxista hakarak troka Indonezia hanesan Rusia laiha kompromi ho diplomasi.

Sedauk 17 Agostu 1945, Tan Malaka nia hanoin lahanesan ho Bung Karno. Nia iha ambisoins atu manan revolusaun nia tenki serviso hamutuk ho partidu nebee reprezenta povu ki'ik (borjuis kecil). Iha Tempu neba Tan Malaka hakarak hadau kadeira Bung Karno. Iha Aidit nia okos, PKI tau nia an iha prezidente nia okos. (Bung Karno)

Tanba Tan Malaka ladun iha poder nomos povu Indoneziu sedauk koinese, (nia matenek hakerek nomo hanoin) nia kolega dehan ba nia katak, Tan Malaka tenki lao ba hare povu nia realidade moris kondisaun.

Ho situasaun ida ne'e, liu tiha 1945 Bung Karno hasai hanoin ida katak, Revolusaun Agostu "sedauk hotu" nia rasik hasai rumus ida "Re-So-Pim: Revolusi Sosialisme-Pimpinan. Tanba revolusaun Indoneziu lolos ne'e tenki iha objetivu iha"teoria" nemak sosialisme nebee hetan mandatu hosi "Pemimpin Besar Revolusi"

Timor ukun an liu tinan barak, Mauk Moruk fila ho nia hanoin hanesan Tan Malaka ho Bung Karno halo bainhira Indoneziu hasai nia proklamasaun iha dia 17 Augustus 1945. Iha tempu nebaa Tan Malaka ladun aseita Bung Karno nia hanoin, Iha Timor Leste Mauk Moruk la aseita Xanana Gusmao nia governu ho nia konseptu.

Tanba ne'e Mauk Moruk afirma katak revolusaun 1984 "sedauk hotu" hosi sira nain rua ho kamaradas balun nia hanoin to'o situasaun Xanana Gusmao ukun dehan Mauk, "Xanana ukun la loos".

Iha Indoneziu antes 1945 Bung Karno halo Re-So-Pim. (Revolusi Sosialisme Pemimpin)Iha Timor Leste antes ukun an mauk Moruk forma KRM (Konselho Revolusaun Maubere). Ita bele lee didiak iha lia fuan "revolusaun"

Mauk Moruk estuda iha situasaun pasadu Indoneziu nia aplika iha timor. Maibe nia halimar iha karakter rua, Nia foti Tan Malaka nia ideas balun nomos Bung Karno nia ideas balun hodi tau hamutuk kontra Xanana Gusmao maibe realidade la monu.

Prontu, atu halibur povu barak Mauk komesa uza bandeira Fretilin fo apoiu ba nia revolusaun. Maibe Mari Alkatiri lakohi tama fali kuak ida tan, nia komentar entrega ba estadu. Kamarada Lu Olo mos satiadu hare Mauk nia jetu, Lu ladun koalia barak tanba elisaun besik ona. Membru Partidu historiku Fretelin hanesan taka nia odamatan politik ba Mauk.

Mari ho Lu aprende hosi 2006 tanba povu maka sai vitima laos ema boot, ho razaun ida ne'e Lu Olo ho nia politik dehan ba Lere katak operasaun ne'e kleur liu, ida ne'e hatudu katak nia hakarak Mauk Mate lalais ka kaer lalais. F.FDTL ladun iha profesionalismu atu kaer krimenolozu ida laos revolusioner. Estadu uza media hakerek. Povu nebee lee media fiar katak Mauk ne'e ema at duni, baku nomos tiru polisia to'o nia vida moris ramata ho kilat musan hat nolu.

Ita lahakerek katak, Mauk sai hosi prizaun Becora laos halai maibe la sala. Sedauk nia mate, iha problema barak maka nia toka hanesan korrupsaun, injustisa, halimar osan demais. Maibe kuandu nia lori kilat kontra estadu buat sira ne'e ita haluha, iha parlamentu nebaa hotu-hotu han dosi, sira nebee uluk kritika radikal agora bosu ona. Mauk Moruk mosu laos mai han dosi sira ne'e maibe hakarak halo revolusaun.

Hare situasaun politik hosi tempu ba tempu nunka masi atu rezolve ho justisa, barak maka selu osan hodi nonok , ida ne'e konsekuensia funu ita tenki simu, justisa ita taka ho osan nomos hadia nasaun, loke Casino, lori MD loke KFC ba jerasaun foun.

Eis Jeneral Wiranto dalaruma loos hakerek iha nia livru ida, "se ita foti sakunar barak hatama botil ida, sira hotu hakarak sai hosi botil ne'e, maibe sakunar ida boot se sama, oho hotu sakunar ki'ik salva nia sai" Wiranto fo ezemplu ida ne'e akontense iha sistema politik durante Soeharto nia tempu.

Iha istroia mundu hakerek, Tan Malaka mate hetan tiru hosi militar Indoneziu tanba kontra Bung Karno, Che Guevara mate hetan tiru hosi CIA tanba hanesan virus sosialisme ba nasaun Latin Amerika, Martin Luther King, Jr. hetan tiru hosi ema inosente tanba foti direito ema metan iha Amerika, Ned Kelly Polisia Australia tiru. Agora, Mauk Moruk mate hetan tiru hosi militar? imi bele fo naran, hau lahatene.

Maibe realidae iha mundu, revolusaun nunka mais atu hanesan ho istoria nebe lolos. Radikal lakon ho revolusaun to'o loron ida mosu fali tanba hanesan rezultadu ba situasaun barak. Fulan Agostu sedauk hotu Mauk Moruk Mate hanesan legenda ba ema balun, nia familia, nia militantes. Mauk Moruk mate laos éroin. Se hau foti Goenawan Muhammad nia lia fuan, Mauk Moruk mate hanesan legenda hanesan Tan Malaka. Maibe atu hasai ema kiak, hamalaha, defende justisa, direitusmanus iha nasaun ida, éroin maka tenki mate.

Hau taka deit hau nia hanoin, hare filme "American Gangster" nebee to'o ikus audiense se hatene katak se maka trai se. Iha filme drama ne'e iha aktor famozu Denzel Washington.

---